ชนิดของปลากระเบนน้ำจืด

ปลากระเบนหรือเรียกในภาษาอังกฤษว่า สตริง-เร (stingray) สามารถพบได้ทั้งในน้ำจืดและน้ำเค็มปลากระเบนน้ำจืดที่พบมีอยู่ 6 ชนิด คือ

ปลากระเบนราหู ถ่ายภาพโดย ธีธัช คล้ายแก้ว

1. ปลากระเบนราหู/ปลากระเบนน้ำจืดเจ้าพระยา ซึ่งมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ฮิมาทูรา เจ้าพระยา Himantura chaophraya, Monkolprasit & Roberts, 1990 ซึ่งจากชื่อบอกให้เรารู้ว่าปลากระเบนชนิดนี้พบครั้งแรกในโลกในแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นของที่เราน่าภูมิใจมาก และควรรักษาปลากระเบนชนิดนนี้อยู่คู่แม่น้ำเจ้าพระยา เหมือนกับชื่อของปลา ปลากระเบนชนิดนี้มีขนาดใหญ่มาก ความกว้างของตัวปลาที่พบ 240 เซนติเมตร หนัก 600 กิโลกรัม มีผิวของลำตัวด้านหลังเป็นสีน้ำตาล ส่วนท้องอาจจะมีน้ำตาลอ่อนหรือสีเทา พบในแหล่งน้ำที่เป็นน้ำจืดและน้ำกร่อยเช่น แม่น้ำโขง แม่น้ำเจ้าพระยา เกาะบอร์เนียวตะวันออก ตอนเหนือของออสเตรเลีย เกาะนิวกินี

ปลากระเบนเฮนไล

2. ปลากระเบนเฮนไล ซึ่งมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า โปตามอนทรายกอน เฮนไล Potamotrygon henlei เป็นปลากระเบนน้ำจืดที่มีคนนิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงามมากชนิดหนึ่ง เป็นปลาที่มีขนาดใหญ่สุดจะมีความกว้างของตัวประมาณ 45 เซนติเมตร เป็นปลาที่มีลักษณะคล้ายปลากระเบนโปลกาด๊อทมากเลยเพียงแต่ ปลากระเบนชนิดนี้จะมี สีเป็นสีเทาหรือสีน้ำตาลดำ และจุดบนลำตัวจะมีสีอ่อน คือ สีขาวปนเหลือง จึงทำให้ผู้เลี้ยงปลากระเบนเรียกว่า ปลากระเบนโปลกาด๊อทจุดเหลือง" และจุดสีขาวปนเหลืองจะพบทั่วไปจนถึงใต้ท้อง ปลา แต่ปลากระเบนโปลกาด๊อทไม่มีพบจุดที่ท้องปลา พบในแหล่งน้ำในทวีปอเมริกาใต้

ปลากระเบนลายเสือดาว

3. ปลากระเบนลายเสือ หรือ ปลากระเบนลายเสือดาว หรือ ชื่อภาษาอังกฤษว่า มาเบิล วิปเรย์(Marbled whipray) เป็นปลากระเบนน้ำจืดชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ฮิมาทูรา อ๊อกซีรินชัส (Himantura oxyrhynchus) เป็นปลาที่มีรูปร่างคล้ายกับปลากระเบนธง (Dasyatidae) เช่นปลากระเบนราหู หางยาว โคนหางมีเงี่ยงแหลมมีพิษ 1 หรือ 2 ชิ้น ที่สามารถงอกใหม่ได้เมื่อหลุดหรือหักไป หางไม่มีริ้วหนัง พื้นลำตัวด้านบนสีน้ำตาลเหลือง กลางหลังมีเกล็ดเป็นตุ่มหยาบ ๆ มีจุดดำคล้ายลายของเสือดาวกระจาย อยู่ทั่วตัวไปจนปลายหาง อันเป็นที่มาของชื่อ พื้นลำตัวด้านล่างสีขาว หากินตามพื้นท้องน้ำโดยอาหารได้แก่ ปลาขนาดเล็ก, สัตว์หน้าดิน และสัตว์มีเปลือก จะว่ายขึ้นมาหากินบริเวณผิวน้ำบ้างเป็นบางครั้ง มีขนาดประมาณ 40 เซนติเมตร

ปลากระเบนลายเสือเป็นปลาที่อาศัยได้ทั้งในน้ำจืดและน้ำกร่อย แต่พบในน้ำจืดมากกว่า มักจะพบตามปากแม่น้ำที่เชื่อมต่อกับทะเล เป็นปลาพื้นเมืองของประเทศในกลุ่มอาเซียน แหล่งที่พบเช่น ปากแม่น้ำเจ้าพระยา, ปากแม่น้ำโขง, ทะเลสาบเขมร และพบได้ไกลถึงปากแม่น้ำบนเกาะบอร์เนียวของอินโดนีเซีย เป็นต้น ในประเทศไทยมีรายงานว่าพบครั้งแรกที่ แม่น้ำน่านซึ่งอยู่ห่างไกลจากปากแม่น้ำ

เนื่องจากเป็นปลาที่มีลวดลายสวยงามจึงนิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม ส่งผลให้ราคาจำหน่ายในท้องตลาดสูง ประกอบกับเนื่องจากปลาชนิดนี้เป็นปลาที่อาศัยได้ในน้ำกร่อย การเลี้ยงในน้ำจืดเพียงอย่างเดียวมักจะเลี้ยงไม่ค่อยรอด ดังนั้นผู้เลี้ยงปลาชนิดนี้ควรเติมเกลือลงในน้ำที่เลี้ยงให้ความเค็มประมาณ 2-8 ส่วนในพันส่วน มักจะให้อัตราการรอดมากกว่า

ปลากระเบนลาว

4. ปลากระเบนลาว หรือ ปลากระเบนแม่น้ำโขง หรือมีชื่อเรียกในภาษาอีสานว่า "ปลาฝา" หรือ"ฝาไล" มีชื่อภาษาอังกฤษว่า แม่โขง สริงเรย์ (Mekong stingray) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า เดซี่อาทิส ลาวเนนซิสDasyatis laosensis อยู่ในกลุ่มเดียวกับปลากระเบนธง ซึ่งส่งผลให้มีรูปร่างคล้ายปลากระเบนเสือดาว แต่ปลากระเบนชนิดนี้จะที่พบเฉพาะใน แม่น้ำโขง พรมแดนระหว่างประเทศไทยกับลาวเท่านั้น ส่วยของลำตัวหรือจานของปลาชนิดนี้ ด้านบนมีสีเหลือง/น้ำตาลอ่อน ผิวค่อนข้างเรียบ ด้านล่างสีเหลืองอ่อน โดยเฉพาะที่ขอบจาน ส่วนหางมีริ้วหนังบาง ๆหรือ มีรอยพับของหนัง(ตามลูกศรชี้) ตาโต โคนหางมีเงี่ยงแหลมมีพิษ 1 หรือ 2 ชิ้น ที่เมื่อหลุดหรือหักไปแล้วสามารถงอกใหม่ทดแทนได้ ความกว้างของลำตัวประมาณ 40 เซนติเมตร ใหญ่สุด 80 เซนติเมตร น้ำหนักมากที่สุด 10 กิโลกรัม หากินตามพื้นท้องน้ำ อาศัยในพื้นน้ำที่เป็นทราย อาหารที่กินได้แก่ สัตว์หน้าดิน, ปลาขนาดเล็ก และสัตว์มีเปลือกต่างๆ จะว่ายขึ้นมาหากินบริเวณผิวน้ำบ้างเป็นบางครั้ง

เป็นปลากระเบนที่พบเฉพาะที่จึงมีจำนวนที่พบน้อย แต่มีรสชาติดี ในอดีตจึงมักถูกจับขึ้นมาทำเป็นอาหารมากแต่ปัจจุบันผู้นิยมสะสมเลี้ยงปลากระเบนจึงมีการนำปลากระเบนชนิดนี้มาเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม

ปลากระเบนกิตติพงษ์, ปลากระเบนทราย

5. ปลากระเบนกิตติพงษ์, ปลากระเบนทราย (Kittipong’s Stingray) โดยมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ฮิมานทูรา กิตติพงษ์ (Himantura kittipongi Vidthayanon & Roberts, 2005 ) ตั้งชื่อชนิดตามชื่อผู้ค้นพบ เป็นเกียรติ์แก่ คุณกิตติพงษ์ จารุธาณินทร์ นักสำรวจปลาชาวไทยที่ค้นพบปลาชนิดนี้เป็นคนแรก เมื่อปี พ.ศ. 2545 จากนั้นในปี พ.ศ. 2547 ได้ศึกษา เก็บรวบรวมข้อมูลทางอนุกรมวิธานโดย ดร.ชวลิต วิทยานนท์ นักวิทยาศาสตร์ชาวไทยแห่งกองทุนสัตว์ป่าโลก และ ดร.ไทสัน อาร์. โรเบิร์ตส์ และได้ตั้งชื่อชนิดตามชื่อของผู้ค้นพบ บางทีอาจจะมีการเรียกว่า ปลากระเบนแม่กลอง จากการศึกษาของผู้ที่เชี่ยวชาญ พบว่า กระเบนชนิดนี้มีมีแหล่งอาศัยหลายแห่งในภูมิภาคเอเชียอาคเนย์ คือ บริเวณปากแม่น้ำแม่กลองแถบจังหวัดกาญจนบุรี แม่น้ำน่าน และแม่น้ำปาหัง ประเทศมาเลเซีย แต่ชาวบ้านในจังหวัดกาญจนบุรีเรียกว่า กระเบนเหลือง

มีรูปร่างเหมือนปลากระเบนในวงศ์ปลากระเบนธง หรือพูดอีอย่างรูปทรงเหมือนปลากระเบนราหูเจ้าพระยา ต่างกันที่ด้านหลังจะมีสีน้ำตาลเข้มอมเหลือง รอบวงของลำตัว หาง ช่องหายใจ ช่องเหงือกและขอบด้านล่างของตัวเป็นสีคล้ำ ส่วนลำตัวหรือมีความกว้างของจานมีขนาดใหญ่สุดประมาณ 60 เซนติเมตร ส่วนละตัวหรือจานมีลักษณะค่อนข้างกลม ที่ขอบจานมักรุ่งริ่ง (คาดการว่าโดนปลาปักเป้าตอด) ด้านใต้ขอบจานมักมีลายแถบสีน้ำตาลหรือเหลือง ส่วนผิวหนังพบว่าจะขรุขระกว่าปลากระเบนขาว มีจำนวนของฟันซึ่งมีลักษณะเป็นซี่เล็ก ๆ บริเวณขากรรไกรล่างมีจำนวนมากถึง 14 - 15 แถว พบ แม่น้ำใหญ่ทุกลุ่มน้ำในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ โดยแม่น้ำบริเวณนั้นมักมีลักษณะที่เป็นพื้นทราย ปลากระเบนชนิดนี้ ล่าเหยื่อในบริเวณหน้าดิน กินกุ้ง และ ปลาเป็นอาหาร

ชื่อไทย: ปลากระเบนกิตติพงษ์, ปลากระเบนทราย
ชื่อสามัญ: Kittipong’s Stingrayชื่อวิทยาศาสตร์: Himantura kittipongi Vidthayanon & Roberts, 2005ขนาดเมื่อโตเต็มวัย: ความกว้างของจาน (Disc width) 60 เซนติเมตร (fishbase.org)การกระจายพันธุ์: แม่น้ำใหญ่ทุกลุ่มน้ำ

กระเบนขาว

6 ปลากระเบนขาว, กระเบนขาว โดยมีชื่อภาษาอังกฤษว่าไวท์ เอจ เฟรชพอเตอร์ สตริงเรย์ (White-edge freshwater Stingray) และมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ฮิมานทูรา ซิกนิเฟอร์ ( Himantura signifer Compagno & Roberts, 1982) อยู่ในวงศ์เดียวกับปลากระเบนธง รูปร่างหรือรูปทรงของลำตัว (จาน) เหมือนกับปลากระเบนราหู พื้นลำตัวด้านบนสีเทาหรือสีน้ำตาลอ่อนโดยสัจะอ่อนกว่าปลากระเบนกิตติพงษ์ กลางหลังมีเกล็ดเป็นตุ่มหยาบ ๆ บริเวณขอบจานโดยรอบจะมีมีขอบสีขาวรอบลำตัว จึงเป็นที่มาของชื่อปลากระเบนขาว พื้นลำตัวด้านล่างมีสีขาวหรือชมพูอ่อน ขนาดโดยเฉลี่ย 40 เซนติเมตร พบใหญ่สุด 60 เซนติเมตร ส่วนหางยาว โคนหางมีเงี่ยงแหลมมีพิษ 1 หรือ 2 ชิ้น ที่สามารถงอกใหม่ได้เมื่อหลุดหรือหักไป หางไม่มีริ้วหนัง

เป็นปลากระเบนชนิดหนึ่งที่มีผู้นิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม หากินตามพื้นท้องน้ำโดยอาหารที่กินคือ ปลาขนาดเล็ก, สัตว์หน้าดิน กุ้ง จะว่ายขึ้นมาหากินบริเวณผิวน้ำบ้างเป็นบางครั้ง เป็นปลากระเบนน้ำจืดชนิดหนึ่งที่พบได้ง่ายสุดในประเทศไทย โดยพบมากแถบที่ลุ่มเจ้าพระยา เช่น แม่น้ำเจ้าพระยา, แม่น้ำแม่กลอง, แม่น้ำบางปะกง, แม่น้ำท่าจีน, บึงบอระเพ็ด และพบที่แม่น้ำตาปีในภาคใต้ด้วย ในต่างประเทศพบได้ที่มาเลเซียและอินโดนีเซีย